UV radyasyon görünür ışından kısa, X ışınından uzun dalga boyuna sahip (yaklaşık 10-400 nm) bir elektromanyetik radyasyondur. UV radyasyon, dalga boyuna göre; uzak-UV (extreme-UV, 10-200 nm) ve yakın-UV (near-UV, 200-380 nm) olarak ikiye ayrılabilir. Yakın-UV insan sağlığına ve çevreye etkileri göz önüne alınarak;
• UVA (uzun UV, longwave UV, siyah ışık; 315-400 nm),
• UVB (orta UV, mediumwave UV; 280-315 nm) ve
• UVC (kısa UV, shortwave UV, germisidal(mikropl öldürücü UV; 200-280 nm) olarak üç bölümde incelenebilir.

UVC ışını 200-280 nm kısa dalga boyu ve yüksek enerjisi nedeniyle her çeşit mikroorganizmayı öldürebilmektedir. UV ışınının en büyük antimikrobik etkinliği 250-260 nm (253.7 nm) dalga boyu bölgesindedir. Bu dalga boyu, DNA tarafından en etkin şekilde absorbe edilen dalga boyudur.
İnsanlar UV ışığa çıplak gözle bakmamalıdır. UV B ışınlarının bir kısmı, UV C ışınlarının tamamı gözün kornea tabakasında hasara neden olup, yüksek dozlarında ise gözde körlük meydana gelmektedir. Cildimizde de yanıklara ve yüksek dozlarında kansere neden olabilmektedir.
Güncel öneminden dolayı burada örnek olarak COVID-19’e neden olan SARS-CoV-2 virüsünün UV deaktivasyonu konusundan bahsetmek istiyoruz. Bildiğimiz kadarıyla henüz SARS-CoV-2 hakkında ölçülmüş bir log indirgeme faktörü literatürde yayınlanmadı. Bunun yanında, farklı korona virüs türleri için daha önce yapılmış ölçümlerde log-1 indirgeme doz miktarının 7 J/m2 ile 240 J/m2 arasında değiştiği ve ortalama olarak 67 J/m2 doz değerinde log-1 indirgeme elde edildiği gösterilmiştir.
SARS-CoV-2 virüsü için bu ortalama değerin doğru olduğunu kabul edilirse, örneğin 0\1 W/m2 lik bir ışık akışı sağlayan 260 nm dalgaboyundaki bir UV LED dizini kullanarak, 670 saniye (~11 dakika) içinde 67 J/m2 doza ulaşılarak log-1 indirgenme değeri elde edilebilecektir. Daha güçlü civa bazlı lambalar kullanılması durumunda 10 W/m2’lik bir ışık akısıyla bu süre 10 saniyenin altına düşürülebilir. Burada kullanılacak UV sistem yapısı, uygulama alanının gereksinimlerine göre (dezenfeksiyon alanı, yapının büyüklüğü, vb.) optimize edilmelidir.
UV C ışınları tozsuz hava ve temiz su içinden kolaylıkla geçmesine rağmen; sıradan bir cam, kir ve yağ tabakaları, bulanık solüsyonlar, süt ve plastik gibi maddelere etkin olarak geçemezler. Dolayısıyla UV ışınlar organizmalara direkt olarak geldiğinde ancak etkili olabilmektedirler. UV kaynağı ile steril edilecek ortam arasında herhangi bir engel bulunmamalıdır.
UV lambalar aydınlatmada kullanılan floresan lambalarla aynı şekilde çalışır. İki lamba arasındaki fark; floresan lamba ampulü UV radyasyonu görünür ışığa çeviren fosfor ile kaplanmıştır. UV lamba kaplı değildir.
Germisidal(mikrop öldürücğ) lambaların yararlı kullanım süreleri 1000-9000 saat arasında değişmekle birlikte, teknik özelliklerinde belirtilmemişse ortalama 3000 saat olarak kabul edilmektedir.
Ameliyathaneler, laboratuvarlar ve biyolojik güvenlik kabinlerinin hava ve yüzeylerinin dezenfeksiyonu ve ayrıca, insanların bir arada kalabalık olarak bulunduğu çocuk yuvaları, kafeteryalar, jimnastik salonları, hastane odaları gibi kapalı yerlerde, havadaki patojen mikroorganizmaların sayısını azaltarak hava yolu ile bulaşan hastalıkların yayılımını engellemek için kullanılabilirler.
UV lamba armatürleri havası dezenfekte edilecek odaların tavanına veya yerden 210 cm yukarıya duvara monte edilir (direkt ışımalı UV). Kullanım sırasında odada bulunan kişiler dışarı çıkartılır. Başka bir önlem olarak armatürün önüne bir siper koyarak odada bulunan kişilere direkt ışığın gelmesi engellenir (üst hava ışımalı UV). Oda içinde bulunan hava ısındıkça yükselecek ve beraberinde mikroorganizma içeren damlacıkları da taşıyacaktır ve bu mikroorganizmalar UV’nin etki alanına gireceklerdir. Üst hava ışımalı UV lambalar hava dezenfeksiyonu sağlarken, direkt ışımalı olanlar hem hava hem de yüzey dezenfeksiyonuna yardım ederler. Teknik olarak direkt ve üst hava ışımalı UV lambalar, reflektöre hareket kabiliyeti sağlayan (reflektör üst ve alt kısımlara kolaylıkla hareket edebilir) pratik bir tasarımla birleştirilmiştir. Böylece bir UV lamba hem direkt hem de üst ışımalı tipte kullanılabilir.
Ayrıca, içinden geçen havayı UVGI ile dezenfekte eden ticari sistemler geliştirilmiştir. İçinden geçen havayı UVGI ile dezenfekte eden ticari sistemleri, 7/24 ve insan varken çalıştırabilir, ofis, toplantı odası, yemekhaneler, üretim yerleri ve insanların toplu bulunduğu her ortamda kullanabilirsiniz.
Toz ve kir tabakası UV geçişini engellediğinden, UV lambası iki-dört haftada bir alkollü bez ile silinmelidir.
